Geaccrediteerde nascholing
Menu

Katathym Imaginatieve Psychotherapie

en een summiere vergelijking met imaginatie bij ACT en Schematherapie

Door op 21-09-2019
  • 00Inleiding
  • 01Definitie en korte beschrijving van de K.I.P.
  • 02Beschrijving van de methode in de praktijk
  • 03Onderzoek
  • 04Reacties (0)

Samenvatting

Samenvatting van geaccrediteerde nascholing

De Katathym Imaginatieve Psychotherapie (K.I.P.) is een psychodynamische methode, die imaginaties op een bijzondere manier gebruikt om op symbolisch niveau en in een gesprek het bewerken hiervan te bevorderen. In deze samenvatting van een PSyXpert-nascholingsartikel leest u meer over hoe de K.I.P.-methode precies werkt, de ontstaansgeschiedenis en de componenten van de toegepaste werkwijze en begeleidingsstijl. Tot slot wordt verwezen naar effectstudies van K.I.P.

Historie van de methode
Hanscarl Leuner vroeg in de jaren vijftig van de vorige eeuw aan patiënten om spontaan te imagineren. Hij liet dit voorafgaan door ontspanningssuggesties. Hij vroeg de cliënt om tijdens de dagdromen die bij deze experimenten ontstonden, de therapeut hierover meteen te rapporteren. Dit leverde een verrassend snel inzicht op in de binnenwereld van deze cliënten. Al snel ontdekte hij dat deze werkwijze, indien empathisch begeleid, bij de cliënt een therapeutisch proces op gang bracht: er traden lichamelijke veranderingen op, die gepaard gingen met opluchting en tekenen van herstel.

Theoretische basis
De ontspanningsinductie vooraf aan de katathyme imaginatie deactiveert het taakpositieve netwerk (TPN) ten gunste van het zogenaamde 'default mode'-netwerk (DMN); dat wil zeggen, de rusttoestand van het brein, waarin introspectie, dagdromen en in zichzelf gerichtheid mogelijk zijn. Het is evenwel niet één netwerk dat voor het tot stand komen van de dagdroombeelden verantwoordelijk kan worden gesteld. De cliënt pendelt als het ware tussen de activiteit van beide netwerken, omdat hij of zij immers ook de taak krijgt om de imaginatie aan de begeleider te rapporteren.

Het ‘zelf’ van Damasio
Antonio Damasio heeft voor het feit dat ervaringen, en in het bijzonder ervaringen uit de kindertijd, een afdruk in het brein achterlaten de ‘somatic marker’-hypothese geformuleerd. In meer dagelijks taalgebruik zou men kunnen spreken van ‘buikgevoel’.
De persoonlijkheid, dat wat hij het ‘Zelf’ noemt, vormt zich op basis van interacties, wordt in de context gevormd. Het ‘Zelf’ kan worden beschreven als in het brein opgeslagen plastische bestanden van representatieve patronen, die ontstaan uit voorbewuste, lichamelijke waarneming.

Kaarten
Damasio gebruikt hiervoor het begrip ‘kaart’, zoals bij een landkaart, die het land weergeeft, maar niet het land is. De geest informeert hiermee zichzelf. Om van deze patronen weet te krijgen en er taal aan te geven, dienen ze in een interactie met intieme resonantie gezien en gehoord te worden. Deze kaarten geven naar ons idee vorm aan de scènes van het katathyme imaginatieve proces. Een patroon in het neurale netwerk wordt uitgedrukt in een imaginatie, wat een voorloper is van een mentaal beeld. Imagineren kan aldus worden opgevat als mentaliseren. Door de combinatie van de intieme aandacht van de therapeut voor de imaginaties en de begeleidende affecten van de cliënt, komen er, via een creatief verlopend proces affectief begeleide veranderingen op gang, die als passender of functioneler worden ervaren. Deze nieuw opgedane belichaamde ervaringen worden onthouden en produceren nieuwe versies van somatisch gemarkeerde kaarten.

Beschrijving van de methode in de praktijk
Een K.I.P. kan, net als veel andere methoden, individueel, in een systeem of met een groep plaatsvinden. De therapeut stemt zo goed mogelijk af op de juiste ontspanning en stelt dan bijvoorbeeld de vraag zich een boom voor te stellen en om rustig de tijd te nemen om op te merken wat er dan gebeurt. De K.I.P. kent een reeks, hoofdzakelijk aan de natuur ontleende, voorstellingsmotieven of thema’s, die het mogelijk maken de oefening eenvoudig op te starten en diagnostisch ‘kennis te maken’. Dit gebeurt bijvoorbeeld met het motief boom of bloem.
Behalve het nut van de motieven om de dagdroom op te starten, dienen zij vooral om rigide voorstellingen en handelingen (herhalingsdwang) te doorbreken. De voor de K.I.P. karakteristieke therapeutische begeleiding is vriendelijk, invoelend. Het direct aan de dagdroom aansluitende gesprek hoeft niet veel meer te zijn dan even benoemen van een eerste reactie door de cliënt of nog even kort navertellen wat er gebeurde. Aansluitend aan de dagdroom wordt de cliënt gevraagd een tekening te maken die de inhoud van de dagdroom weergeeft. De tekening vervult meerdere functies: de zintuigelijke ervaring van de dagdroom verdiept zich door het tactiele karakter van het tekenen op zichzelf. Op die manier focusseert en verlengt de tekening het proces.

Onderzoek
De evidentie van K.I.P. berust voor een groot deel op de gebleken werkzaamheid in de praktijk en dat gedurende vele decennia. Vanaf het prille begin van de methode zijn er evenwel wetenschappelijke studies gedaan naar de werkzaamheid ervan.
Een kwalitatieve meta-analyse van zestien K.I.P.-studies door Elaine Sue Kramer laat over het algemeen een positief effect van K.I.P. zien. Momenteel wordt er ook in Nederland, onder begeleiding van een klinisch psycholoog en medewerker van de Leidse Universiteit, een eerste opzet gemaakt voor een studie naar de werkzaamheid van K.I.P.
PsyXpert
Dit artikel is een sterk verkorte weergave van het nascholingsartikel ‘Katathym Imaginatieve Psychotherapie’ door drs. Ellen Lommers (klinisch psycholoog/psychotherapeut) en Piet van Roest (psychiater/psychotherapeut). Het volledige artikel is verschenen in nascholingsmagazine PsyXpert, editie 2019-3. Na het bestuderen van dit artikel weet u:

  • wat de Katathym Imaginatieve Psychotherapie (K.I.P.) inhoudt;
  • globaal hoe de begeleidingsstijl bij K.I.P eruitziet;
  • wat de rol van symboolvorming is bij K.I.P;
  • bij benadering welke plek het tekenen van het imaginaire materiaal heeft;
  • hoe de K.I.P. zich verhoudt tot experiëntiële technieken bij de ACT en schematherapie.

Bent u psychiater, klinisch psycholoog, NVP-lid of Eerstelijnspsycholoog NIP? Dan kunt u de bijbehorende e-learning vinden op www.psyxpert.nl en 1 PE-punt behalen.

Bent u lid? Log in om het volledige artikel te bekijken of om te reageren.

Abonneren

Informatie over dit artikel

Auteurs Lommers, E.M.
Roest van, P.J.
Thema Hoofdartikel - Behandelen
Accreditatie 1 accreditatiepunt
Publicatie 21 september 2019
Editie PsyXpert - Jaargang 5 - editie 3 - 2019-3

Leerdoelen

Na het bestuderen van dit artikel weet u:

  • wat de Katathym Imaginatieve Psychotherapie (K.I.P.) inhoudt;
  • globaal hoe de begeleidingsstijl bij K.I.P eruitziet;
  • wat de rol van symboolvorming is bij K.I.P;
  • bij benadering welke plek het tekenen van het imaginaire materiaal heeft;
  • hoe de K.I.P. zich verhoudt tot experiëntiële technieken bij de ACT en Schematherapie.