‘Onze verhalen kunnen ons maken, maar ook vernietigen’

“Onze verhalen kunnen ons maken, maar ook vernietigen”

Interview met psychiater en hoogleraar klinische psychiatrie dr. Roberto Lewis-Fernández (samenvatting)

Dr. Roberto Lewis-Fernández MD is psychiater en hoogleraar klinische psychiatrie aan de Columbia University in New York City. Lewis-Fernández heeft zich vooral gespecialiseerd in het ontwikkelen van interventies gericht op specifieke culturele groepen. Hij leidde voor de DSM-5 de ontwikkeling van het Cultural Formulation Interview, inclusief het internationale veldonderzoek.
Hans Rohlof, psychiater en redactielid van PsyXpert, promoveerde deze zomer op het Cultural Formulation Interview. Names PsyXpert ging Rohlof met Lewis-Fernández in gesprek.

Roberto Lewis-Fernández heeft zelf een multiculturele achtergrond: hij groeide op in Puerto Rico met een moeder uit Puerto Rico en een Amerikaanse vader. Zijn eigen ervaringen met de verschillen tussen de cultuur van Spaanssprekende migranten en Amerikanen, vormden een van de redenen dat hij interesse kreeg in culturele psychiatrie.

Vertalen
Lewis-Fernández is tevens director of the New York State (NYS) Center of Excellence for Cultural Competence and the Hispanic Treatment Program, alsmede docent aan Harvard. In zijn werkzaamheden voor dat behandelprogramma kwam hij stoornissen tegen die hij moeilijk te classificeren vond met behulp van de DSM. “Ik was mede door mijn achtergrond sterk gedreven door deze notie van anders zijn. Daardoor was ik erg geïnteresseerd in vertalen, van Spaans naar Engels en terug, maar ook fenomenologisch, psychiatrisch. Dus met het oog op diagnose en behandeling. Op welke manieren je kunt begrijpen wat mensen zeggen als ze ergens van in de war zijn, en de psychiatrische categorieën waarin we dat kunnen vertalen. Sommige zijn eenvoudiger te vertalen dan andere. En daarom ben ik nu al 32 jaar of daaromtrent bezig om te werken aan dat vraagstuk van vertaling.”

Nervios

Zijn ervaring is dat mensen met een Latino achtergrond een aantal manieren hebben om hun lijden uit te drukken. “Een belangrijke manier valt onder de categorie ‘zenuwen’, nervios. En nervios kent vele namen, vormen en subtypen. Daarover heb ik een tijd nagedacht. Ik heb in dat kader spiritisten bestudeerd en de manier waarop zij problemen beschrijven, psychologische problemen. Zij gebruiken daarvoor een andere taal,” aldus Lewis-Fernández.

Over patiënten met deze nervios zegt Lewis-Fernández verder: “Het is mogelijk dat mensen symptomen vertonen waarvan de meeste psychiaters en psychologen zouden zeggen dat zij op schizofrenie wijzen. Maar de verklaring die dan wordt gegeven voor de schizofrenie is dat zij bezeten zijn door een geest. Daarvoor gaan mensen naar een spirituele genezer. En het is de kunst van de genezer om te beslissen wat er aan de hand is en welke behandeling nodig is.”

Beliefs
Lewis-Fernández vindt dat psychiaters te vaak denken dat zij weten hoe het zit, en dat hun manier de enige manier is, als het gaat om patiënten met een andere culturele achtergrond en andere manieren van spirituele, rituele genezingswijzen. “Wij gebruiken de term beliefs voor wat patiënten hebben. Maar we zeggen nooit dat wijzelf psychiatrische beliefs hebben. En dat is geen toeval. Wij prioriteren onze wetenschappelijke kennis boven de culturele, historische, traditionele kennis van de patiënt. Het is niet dat ik antiwetenschap ben, ik houd van wetenschappelijke strengheid. Maar ik ben tegen een positivistische opvatting dat alles wat wij in de westerse wetenschap hebben bedacht beter is dan alles wat elders is bedacht. Een van de grote waarden die ik zie in culturele psychiatrie is een relativerende houding, bijna een historische, of antropologische houding.”

Cultural Formulation Interview
Het voordeel van het Cultural Formulation Interview (CFI), als onderdeel van de DSM-5, is volgens Lewis-Fernández dat een instrument is waarmee overal ter wereld gewerkt kan worden en waarmee iedereen hetzelfde soort data kan genereren. Daarover zegt hij: “Ik heb het CFI altijd primair beschouwd als een screeningsinstrument. Als iets wat je gebruikt om het verhaal van iemand in beeld te krijgen. Niet omdat je denkt dat er problemen zijn, a priori, over culturele betekenissen of culturele verschillen. Maar omdat je, omwille van een individuele assessment en begeleiding, wilt weten wat mensen denken. Voor velen zul je dan iets belangrijks vinden, iets wat je anders over het hoofd zou hebben gezien, en waarop je je dan later in de behandeling kunt richten. En dat laatste is de bedoeling van de aanvullende modules. Want het kern-CFI is opzettelijk algemeen en breed. Je stelt mensen algemene vragen waarop je hun antwoord wilt horen, je probeert het allemaal ineens te doen, in een coherent verslag vanaf het begin, zonder dat je mensen interrumpeert met je eigen belangen. Je kijkt eerst wat zij te zeggen hebben. We denken dat die investering – die tijdens de field trials zo’n 20 tot 22 minuten kostte – het waard is om aan het begin te doen.”

-----

Dit is een verkorte versie van het interview met dr. Roberto Lewis-Fernández, zoals dat is verschenen in PsyXpert, editie 2018-4. Het artikel in zijn geheel lezen? Of de video-opname van het gesprek bekijken? Kijk op www.psyxpert.nl/abonneren.