Geaccrediteerde nascholing
Menu

Autismespectrumstoornissen – gehechtheid met een kwetsbaarheid

Door op 21-03-2022
  • 00Inleiding
  • 01Autisme(spectrumstoornis) en hechting
  • 02ASS en gehechtheid
  • 03Diagnostiek
  • 04Conclusies
  • 05Reacties (0)

Samenvatting

Samenvatting van geaccrediteerde nascholing

Hechting is een proces van interactie tussen kind en ouders dat leidt tot een duurzame affectieve relatie. Een autismespectrumstoornis (ASS) bij een kind raakt dit proces wederzijds in de kern. Vroegtijdige signalering en onderkenning van ASS en het houden van een brede focus in de diagnostiek zijn om die reden van groot belang. Zo kunnen ouders sensitief blijven reageren op hun kind en hun mentaliserend vermogen omtrent autismeproblematiek vergroten. Ook kan hun kind zich vanuit een veilige gehechtheidsrelatie optimaal ontwikkelen. In deze samenvatting van een artikel zoals verschenen in PsyXpert 2022-1 leest u er meer over.

Bij ASS spelen zowel genetische als biologische omgevingsfactoren, en waarschijnlijk een aantal (neuro)biologische mechanismen, een rol. Dit leidt tot een andere manier van informatie verwerken. En op gedragsniveau leiden ze tot de kernsymptomen van ASS, te weten: kwetsbaarheden in sociale communicatie en sociale interactie en beperkte, repetitieve gedragspatronen, interesses of activiteiten. Het zijn deze kwetsbaarheden op cognitief en gedragsniveau die op relationeel niveau wederzijds hun impact hebben.

Een ASS bij een kind maakt zowel het kind, de ouders als hun onderlinge gehechtheidsrelatie wederzijds kwetsbaar. Bij een kind met een ASS verloopt het decoderen van (sociale) informatie al heel vroeg op een andere manier dan bij kinderen zonder ASS. Gevolg is dat ze de wereld om hen heen anders begrijpen en deze al vroeg als onvoorspelbaar, verwarrend, stressvol en onveilig kunnen ervaren. Ouders zien hun kind aan de andere kant op een andere manier dan verwacht reageren, meer subtiele of inconsistente signalen afgeven of helemaal niet reageren. Hierdoor kunnen ze in verwarring worden gebracht, kwetsbaarder worden in het opdoen van ‘goede ouderervaringen’ en als opvoeder al heel vroeg aan zichzelf gaan twijfelen.

ASS en gehechtheid
Volgens de richtlijn Problematische gehechtheid voor jeugdhulp en jeugdbescherming heeft tussen de 60 en 70% van alle gezonde, thuiswonende kinderen in de leeftijd van 8 tot 12 jaar een veilige gehechtheidsrelatie met zijn of haar ouders. Tussen de 30 en 40% van de (gezonde) kinderen is dus onveilig gehecht. Kinderen met een ASS blijken in vergelijking met neurotypisch ontwikkelende kinderen minder vaak veilige gehechtheidsrelaties te ontwikkelen, waarbij de percentages variëren van 40 tot 63%. Binnen de groep onveilig gehechte kinderen met een ASS blijkt een gedesorganiseerd reactiepatroon van gehechtheid het meest voor te komen.

ASS en gedesorganiseerde gehechtheid
Het meer voorkomen van een gedesorganiseerde gehechtheidsclassificatie bij kinderen met een ASS kan worden verklaard door een aantal factoren. Vanuit de ouder geldt dat voor het ontstaan van een veilige gehechtheidsrelatie wordt uitgegaan van drie basale voorwaarden, te weten: sensitief reageren op het kind, continuïteit in de aanwezigheid van de gehechtheidspersoon en het vermogen van de ouder om te mentaliseren. Omdat het kind met een ASS de wereld op een andere manier begrijpt en daarmee anders reageert dan verwacht, kan het opvangen van signalen door de ouders, kunnen zien wat het kind nodig heeft, zich kunnen verplaatsen in de binnenwereld van het kind en daarmee kunnen anticiperen en reageren op zijn of haar behoeften behoorlijk onder druk komen staan. Oftewel: het sensitief en responsief reageren en het mentaliseren extra kwetsbaar en tot twee meer veeleisende taken maken.
Het anders of vertraagd verwerken van sociale informatie samenhangend met de ASS van het kind kan de ontwikkeling van een eigen stabiel intern werkmodel van gehechtheid belemmeren, bemoeilijken of vertragen. Vanuit een kind met een ASS geldt dat deze als het ware geen patroon kan ontdekken of maken, dat de basis vormt voor de emotionele band met de ander.

Diagnostiek
Het diagnostisch proces is, wanneer sprake is van vermoedens van ASS en een onveilige gehechtheid, een proces dat om verschillende redenen specifieke expertise en tijd vraagt. In de eerste plaats vanwege het comorbide kunnen voorkomen van ASS en een onveilige gehechtheid en het vroege begin daarvan. Een onveilige gehechtheid die bovendien kan samenhangen met de kernproblemen bij ASS, factoren gelegen in de ouder-, gezins- of leefomstandigheden of een combinatie hiervan. Het diagnostisch proces wordt in de tweede plaats bemoeilijkt vanwege de overlap in gedragssymptomen bij een andere onderliggende oorzaak. Denk aan emotieregulatieproblemen, communicatieproblemen, sociale onhandigheid en het kunnen aangaan van allemans vriendschappen. Houd in de diagnostiek een brede focus en oog voor de circulaire feedbackprocessen tussen ASS en een onveilige gehechtheidsrelatie. Een ASS maakt de gehechtheidsrelatie wederzijds kwetsbaar.

Tot slot
Vroegtijdige herkenning van ASS, en het in het verlengde daarvan vergroten van de sensitiviteit van de ouders voor autisme, is essentieel, omdat het een positief effect heeft op de kwaliteit van de ouder-kindinteracties; en daarmee op de sociale, communicatieve en cognitieve ontwikkeling van het kind.

PsyXpert
Dit artikel is een sterk verkorte weergave van het nascholingsartikel ‘Autismestoornissen: gehechtheid met een kwetsbaarheid’ door drs. Birgitta Kox, GZ-psycholoog en orthopedagoog-generalist. Het volledige artikel is verschenen in nascholingsmagazine PsyXpert, editie 2022-1. Na het bestuderen van dit artikel:

  • is uw kennis over gehechtheid in relatie tot ASS toegenomen;
  • hebt u een genuanceerde visie ontwikkeld over de invloed van een ASS bij kind en/of ouder(s) op de ontwikkeling en de kwaliteit van hun gehechtheidsrelaties;
  • bent u beter toegerust om het diagnostisch proces bij vermoedens van ASS en een problematische gehechtheid vorm te geven.

Bent u psychiater, klinisch psycholoog, NVP-lid of Eerstelijnspsycholoog NIP? Dan kunt u de bijbehorende e-learning vinden op www.psyxpert.nl en 1 PE-punt behalen.

Bent u lid? Log in om het volledige artikel te bekijken of om te reageren.

Abonneren

Informatie over dit artikel

Auteurs Kox, B.C.A.M.
Thema Hoofdartikel - Behandelen
Accreditatie 1 accreditatiepunt
Publicatie 21 maart 2022
Editie PsyXpert - Jaargang 8 - editie 1 - 2022-1

Leerdoelen

Na het bestuderen van dit artikel:

  • is uw kennis over gehechtheid in relatie tot ASS toegenomen;
  • hebt u een genuanceerde visie ontwikkeld over de invloed van een ASS bij kind en/of ouder(s) op de ontwikkeling en de kwaliteit van hun gehechtheidsrelaties;
  • bent u beter toegerust om het diagnostisch proces bij vermoedens van ASS en een problematische gehechtheid vorm te geven.