Geaccrediteerde nascholing
Menu

Behandeling van conversiestoornissen (functionele-neurologische-symptoomstoornis)

Door op 15-03-2021
  • 00Inleiding
  • 01Verklaringsmodel
  • 02Behandelmogelijkheden
  • 03Behandeling HSK Expertisecentrum Functionele Bewegingsstoornissen
  • 04Reacties (0)

Samenvatting

Samenvatting van geaccrediteerde nascholing

Een conversiestoornis (functionele neurologische symptoomstoornis) wordt gekenmerkt door verstoringen van de motorische en/of sensorische functies. Hoewel de conversiestoornis een relatief veelvoorkomende aandoening is op poliklinieken neurologie, is de belangstelling voor onderzoek in het verleden schaars geweest en neemt deze pas sinds een paar jaar toe. Derhalve is er nog geen overeenstemming over de meest adequate behandeling bij de conversiestoornis. In deze samenvatting van een artikel zoals verschenen in PsyXpert 2021-01, wordt een verklaringsmodel voor het ontstaan van de conversiestoornis beschreven en wordt dieper ingegaan op de behandeling ervan aan de hand van het behandelprotocol voor conversiestoornissen, met in het bijzonder aandacht voor hypnose en katalepsie-inductie.

Een conversiestoornis, ook wel bekend als functionele neurologische symptoomstoornis, is een stoornis die wordt gekenmerkt door verstoringen van de motorische en/of sensorische functies. Kenmerkend is dat de symptomen een neurologische of organische ziekte doen vermoeden, die echter niet kan worden bevestigd door neurologische gegevens. Om van een conversiestoornis te kunnen spreken, dient er sprake te zijn van symptomen die leiden tot significante beperkingen in sociaal en/of beroepsmatig functioneren. Daarbij dient de diagnose pas overwogen te worden wanneer door een medisch specialist is uitgesloten dat de klachten van fysiologische aard zijn.

Verklaringsmodel
In de loop der jaren zijn er verschillende theorieën ontwikkeld over het ontstaan van functionele klachten. In 1992 ontwikkelde Kihlström de dissociatietheorie als verklaringsmodel voor het bestaan van functionele klachten. Vanuit deze theorie worden functionele klachten verklaard als een dissociatie, oftewel een breuk, tussen de impliciete en expliciete informatieverwerkingsprocessen.

Behandeling
De Zorgstandaard Conversiestoornissen beveelt een aantal behandelingen aan waarvoor wetenschappelijke aanwijzingen voor de effectiviteit zijn gevonden en waarmee in Nederland positieve ervaringen zijn opgedaan. Behandelmogelijkheden die worden genoemd zijn: cognitieve gedragstherapie, hypnotherapie of katalepsie-inductie, (psychosomatische) fysiotherapie, psychodynamische psychotherapie en een geïntegreerd multi- of interdisciplinair behandelaanbod.

HSK
In het HSK Expertisecentrum voor Functionele Bewegingsstoornissen worden patiënten behandeld conform het behandelprotocol ontwikkeld door Hoogduin en collega’s. In dit protocol ligt de nadruk op behandeling door middel van gedragstherapie. Elementen die daarbij gebruikt worden zijn: hypnose, katalepsie-inductie,'shaping'-technieken, stressmanagement en terugvalpreventie.
Bij patiënten met een conversiestoornis lijkt er sprake te zijn van een aansturingsprobleem en dan is het zinvol om gebruik te maken van andere impliciete, associatieve verbanden. Er wordt dan ook gebruikgemaakt van impliciete, indirecte technieken zoals hypnose en katalepsie-inductie.

Hypnose
Hypnose is een staat van veranderd bewustzijn, waarbij een grote bereidheid bestaat suggesties op te volgen en waarbij veranderingen in perceptie kunnen plaatsvinden. Daarmee wordt bedoeld dat het onder hypnose mogelijk is om bijvoorbeeld een hand warm, koud, zwaar of licht te maken. Alle hypnosetechnieken hebben met elkaar gemeen dat er getracht wordt een hypnotische trance op te wekken. Wanneer de staat van trance bereikt is, wordt er gewerkt aan het opwekken van een incompatibele respons, oftewel een beweging die niet overeenkomt en onverenigbaar is met de klacht van de patiënt.
Bij een patiënt met een functionele tremor gaat u bijvoorbeeld op zoek naar een respons die niet verenigbaar is met die trilling.

Katalepsie
Katalepsie is een toestand van tonische immobiliteit die in bedreigende situaties bij zowel dieren als mensen voorkomt. De veronderstelling is dat deze reactie een adaptief geautomatiseerd optredend defensiemechanisme is, met als doel een grotere kans om te overleven. In 1970 gebruikte Sacerdote katalepsie-inductie voor het eerst voor therapeutische doeleinden. Deze techniek is later door Hoogduin toegepast in de behandeling van personen met functionele klachten. Door middel van katalepsie-inductie is het mogelijk om ledematen of het gehele lijf in een kataleptische toestand te brengen. In deze staat hebben spieren een voorkeur om in een bepaalde stand te blijven staan. In het kataleptische lichaamsdeel wordt een stevig, licht verstijfd gevoel waargenomen. De techniek is vooral goed inzetbaar bij patiënten met abnormale bewegingen, loopproblemen, problemen met staan of krachtsverlies. Het heeft de voorkeur de katalepsie eerst te induceren in een niet-aangedaan lichaamsdeel, bijvoorbeeld een arm.

PsyXpert
Dit artikel is een sterk verkorte weergave van het nascholingsartikel ‘Behandeling van conversiestoornissen (functionele neurologische symptoomstoornissen)’ door Eva te Winkel, MSc in opleiding tot GZ-psycholoog en drs. Marleen Tibben (GZ-psycholoog en cognitief gedragstherapeut VGCt). Het volledige artikel is verschenen in nascholingsmagazine PsyXpert, editie 2021-1. Na het bestuderen van dit artikel:

  • weet u wat een conversiestoornis is;
  • weet u meer omtrent een verklaringsmodel voor deze stoornis;
  • weet u welke behandelmogelijkheden aangeraden worden vanuit de Zorgstandaard Conversiestoornissen;
  • weet u meer over de behandeling van functionele klachten door middel van hypnose;
  • weet u meer over de behandeling van functionele klachten door middel van katalepsie-inductie.

Bent u psychiater, klinisch psycholoog, NVP-lid of Eerstelijnspsycholoog NIP? Dan kunt u de bijbehorende e-learning vinden op www.psyxpert.nl en 1 PE-punt behalen.

Bent u lid? Log in om het volledige artikel te bekijken of om te reageren.

Abonneren

Informatie over dit artikel

Auteurs Winkel, E. te
Tibben, M.
Thema Hoofdartikel - Behandelen
Accreditatie 1,5 accreditatiepunten
Publicatie 15 maart 2021
Editie PsyXpert - Jaargang 7 - editie 1 - 2021-1

Leerdoelen

Na het bestuderen van dit artikel:

  • weet u wat een conversiestoornis is;
  • weet u meer omtrent een verklaringsmodel voor deze stoornis;
  • weet u welke behandelmogelijkheden aangeraden worden vanuit de Zorgstandaard Conversiestoornissen;
  • weet u meer over de behandeling van functionele klachten door middel van hypnose;
  • weet u meer over de behandeling van functionele klachten door middel van katalepsie-inductie.