Behandeling van vluchtelingen

Samenvatting

Samenvatting van geaccrediteerde nascholing

Vluchtelingen vormen een diverse groep, uiteenlopend wat betreft afkomst, problematiek, en status in Nederland. Onderzoek heeft aangetoond dat psychische problematiek bij hen veel voorkomt, met name posttraumatische stressstoornis (PTSS) en depressie. Voor een goede behandeling van een vluchteling of ex-vluchteling (een persoon die hier al langer woont en hier ooit als vluchteling gekomen is), is een goede casusconceptualisatie nodig. Hierbij dienen zaken die bij vluchtelingen gemeenschappelijk voorkomen meegenomen te worden: migratie en verlies, acculturalisatie, traumatisering en marginalisatie. In deze samenvatting van een artikel zoals verschenen in PsyXpert, worden deze zaken besproken.

In Nederland zijn er vluchtelingen uit meer dan honderd verschillende landen. In de periode tussen 2000 en 2010 bedroeg het totaalaantal nieuw gesettelde vluchtelingen in Nederland 69.620 (CBS).
In 2014, 2015 en de eerste helft van 2016 was er een grote toestroom van vluchtelingen uit Syrië (42.593), die asiel vroegen, en uit Eritrea (13.546).

PTSS en depressie
Vluchtelingen hebben vaak psychische stoornissen, vooral PTSS en depressie. Overzichtsstudies hebben een hoog stressniveau bij vluchtelingen aangetoond, maar ook grote variaties in de prevalentiecijfers van stoornissen en problemen.

Aan de hand van vier rubrieken wordt nader ingegaan op therapeutische keuzen en behandeldoelen bij vluchtelingen.

Migratie en verlies
Migratie betekent een uitdaging. Mensen hebben onder meer te maken met een groot verlies van alles wat ze eerder hadden. Naast dit verlies komt bij vluchtelingen traumatisch verlies voor: het meegemaakt hebben van de dood van familieleden in traumatische omstandigheden.
In de behandeling betekenen deze zaken dat er een keus moet worden gemaakt tussen een depressiebehandeling die gebaseerd is op het accepteren van verlieservaringen, en een traumabehandeling. Bij de depressiebehandeling is het belangrijk eerst een inventarisatie te maken van alles wat verloren is, en dan door te gaan met de vluchteling moed te laten putten uit hetgeen hij of zij zelf weer kan verkrijgen. Sociale steun, onderwijs, een nieuwe toekomst zijn hierbij belangrijke focuspunten. Bij traumatische rouw is een specifieke behandeling, zoals traumatische rouwtherapie, een goede keus.

Acculturalisatie
Een gevolg van migratie is de noodzaak van aanpassing aan een andere cultuur. Het komt veel voor dat de behandelaar tijdens de behandeling bepaalde zaken niet begrijpt vanuit zijn eigen culturele oriëntatie. Zo is het van belang dat de vluchteling zijn eigen visie op bijvoorbeeld ouderschap en de relatie tussen mannen en vrouwen kan uiten. Westerse behandelaren hebben nogal eens de neiging vanuit hun eigen culturele bias te redeneren, en zien niet goed welk standpunt de vluchteling inneemt.

Traumatisering
Vluchtelingen hebben veel traumatische gebeurtenissen meegemaakt. Voor PTSS bij vluchtelingen zijn diverse traumabehandelingen mogelijk zoals Narratieve Exposure Therapie (NET), EMDR, of een cognitieve therapie. NET-behandeling, een gedragstherapeutische behandeling die is gebaseerd op de getuigenismethode die vroeger veel in Zuid-Amerika is toegepast, is de best onderzochte behandelmethode bij vluchtelingen. Onlangs is deze behandeling in PsyXpert uitvoerig beschreven, zodat daarnaar verwezen wordt.

Sociale marginalisatie
Vluchtelingen in het Westen bevinden zich over het algemeen in een sociaal gemarginaliseerde positie. Bij extreem gemarginaliseerde vluchtelingen, die meestal ook veel psychopathologie vertonen, kan het goed zijn een behandeling in een specifieke dagkliniek voor vluchtelingen te overwegen, of zelfs in een speciale kliniek zoals die er zijn in Den Bosch (Reinier van Arkel), Beilen (GGZ Drenthe), en Diemen (Centrum ’45).

Conclusie
Er is geen standaardbehandeling voor vluchtelingen. Toch zijn er wel enige gemeenschappelijke kenmerken te noemen die van belang zijn voor een goede casusconceptualisatie en een goede behandeling. Dat zijn verlies en rouw, acculturatie, traumatisering, en marginalisatie. Bij uitgesproken traumatisering past een traumabehandeling, bij een uitgesproken depressie of verlieservaring een depressiebehandeling of een traumatisch verliesbehandeling, bij uitgesproken marginalisatie een groepsbehandeling of resocialisatie, en bij acculturatieproblematiek veel psycho-educatie en voorlichting. Maar een blended behandeling van verschillende typen therapie geeft het beste resultaat. Daarbij is het dus van belang de problematiek goed te leren kennen. Het Cultural Formulation Interview kan hierbij helpen.

PsyXpert
Dit artikel is een sterk verkorte weergave van het nascholingsartikel ‘Behandeling van vluchtelingen’ door dr. Hans Rohlof, psychiater en psychotherapeut. Het volledige artikel is verschenen in nascholingsmagazine PsyXpert, editie 2020-3. Na het bestuderen van dit artikel:

• weet u hoe groot de groep vluchtelingen in Nederland is, en hoe het staat met de psychopathologie onder vluchtelingen;
• weet u wat de belangrijkste gemeenschappelijke psychologische kenmerken zijn bij vluchtelingen;
• kunt u een casusconceptualisatie opzetten bij vluchtelingen met medeneming van verschillende invalshoeken, en een behandeling;
• kunt u kiezen uit verschillende mogelijke behandelingen bij vluchtelingen.

Bent u psychiater, klinisch psycholoog, NVP-lid of Eerstelijnspsycholoog NIP? Dan kunt u de bijbehorende e-learning vinden op www.psyxpert.nl en 1 PE-punt behalen.