Geaccrediteerde nascholing
Menu

Het meten van existentiële angst

Door op 21-12-2018
  • 00 Inleiding
  • 01Existentiële angst
  • 02Het meten van EA en verwante begrippen
  • 03De ontwikkeling van de ECQ
  • 04 Conclusie
  • 05Bijlage: Existential Concerns Questionnaire (ECQ) – Nederlandse versie
  • 06Reacties (0)

Samenvatting

Het meten van existentiële angst

Samenvatting van geaccrediteerde nascholing

Confrontatie met de verantwoordelijkheid voor eigen keuzes, de eindigheid van het leven en gebrek aan zingeving kan angst oproepen, die vaak getypeerd wordt als existentiële angst (EA). Dit artikel beschrijft methodes die ingezet kunnen worden om onderzoek te doen naar EA, met daarbij aandacht voor toepassing van meetinstrumenten in de klinische praktijk. De Existential Concerns Questionnaire (ECQ) is een recent ontwikkelde vragenlijst die in Nederland toepasbaar is en ingezet kan worden voor indicatiestelling en het monitoren van het beloop van behandelingen.

Existentiële angst
Mensen die hulp vragen vanwege psychische klachten, stellen vaak ook vragen die te maken hebben met het leven in het algemeen. Wat is de zin van het leven? Hoe weet je dat je de goede keuzes maakt? Is er wel iemand die echt om mij geeft? Wat moet ik ermee dat ik over een aantal jaren zeker dood zal zijn? Over dit soort vragen is veel nagedacht in de stroming van de existentiële psychotherapie.

In dit artikel gaat het over existentiële vragen en vooral over de vraag hoe je psychodiagnostiek kunt inzetten om ervaringen die hiermee samenhangen in beeld te brengen. Hoewel bij de confrontatie met levensvragen natuurlijk allerlei emoties, zowel positief als negatief, naar voren kunnen komen, ligt in dit artikel de focus op existentiële angst (EA), om het overzichtelijk te houden en omdat veel onderzoek in dit verband zich op angstreacties heeft gericht.

Big Five
De zogenaamde ‘Big Five’ van de existentiële psychologie zijn: dood, zinloosheid, schuld/ spijt, fundamentele eenzaamheid en identiteit (geen grip hebben op wie je zelf bent). Deze thema’s staan in relatie staan tot verschillende aspecten van het mens-zijn; de mens als een fysiek, sociaal, handelend en een reflectief wezen. Hoewel we ons in het algemeen niet zo bewust zijn van de existentiële thema’s, kan confrontatie hiermee wel sterke gevoelens van angst oproepen.

ECQ
Verreweg het meeste onderzoek naar existentiële angst en verwante begrippen is uitgevoerd met behulp van vragenlijsten en is crosssectioneel van aard. Van de vijf vragenlijsten die meerdere existentiële thema’s vertegenwoordigden, was er slechts één recent ontwikkeld en op een grondige wijze geëvalueerd wat betreft de psychometrische kenmerken. Deze Existential Anxiety Questionnaire (ECQ) hebben we daarom vertaald en getest op toepasbaarheid in Nederland.
De ECQ is een vragenlijst van 22 items die een angstreactie verwoorden op de vijf eerdergenoemde existentiële thema’s. In de vragenlijst is angst uitgewerkt als de subjectieve angstervaring zelf (‘je bang voelen’), cognitieve preoccupatie (‘piekeren’) en vermijdingsgedrag (‘er niet aan willen denken’). Voorbeelditems zijn:
• Ik pieker over de zin van het leven.
• Het maakt me bang dat mijn leven voorbijgaat.
• De vraag wie ik nu echt ben, probeer ik te vermijden.

Vervolgens werden deze items getest met behulp van de methode van cognitief interviewen, werden problemen bijgesteld en een verbeterde versie gemaakt. Daarna werd de ontwikkelde schaal uitgetest bij een grote groep respondenten uit de algemene bevolking en een groep mensen met een angst- en/of stemmingsstoornis.

Inmiddels zijn er verschillende vertalingen van de ECQ in voorbereiding of al in gebruik genomen. Verder onderzoek zal moeten laten zien of de ECQ ook bruikbaar is voor andere populaties dan die van het oorspronkelijke onderzoek en in andere culturele contexten. In ieder geval is de ECQ beschikbaar voor gebruik in Nederland en kan met enige voorzichtigheid worden gesteld dat deze lijst ook ingezet kan worden in een klinische context.

-----

Dit artikel is een sterk verkorte weergave van het nascholingsartikel ‘Het meten van existentiële angst’ door Vincent van Bruggen (PhD/ GZ-psycholoog). Het volledige artikel is verschenen in nascholingsmagazine PsyXpert, editie 2018-4. Na het bestuderen van dit artikel:

  • weet u wat de achtergrond is van het begrip existentiële angst;
  • heeft u inzicht in de verhouding tussen het begrip existentiële angst en andere aspecten van mentaal functioneren, zoals persoonlijkheidskenmerken en psychopathologie;
  • weet u welke meetmethoden ingezet worden om existentiële angst te bestuderen;
  • bent u in staat existentiële angst in een behandelcontext te onderzoeken met behulp van psychometrische methoden.

Bent u psychiater, klinisch psycholoog, NVP-lid of Eerstelijnspsycholoog NIP? Dan kunt u de bijbehorende e-learning vinden op www.psyxpert.nl en 1 PE-punt behalen.

Bent u lid? Log in om het volledige artikel te bekijken of om te reageren.

Abonneren

Informatie over dit artikel

Auteurs Bruggen, V. van
Thema Hoofdartikel - Diagnostiek
Accreditatie 1 accreditatiepunt
Publicatie 21 december 2018
Editie PsyXpert - Jaargang 4 - editie 4 - 2018-4

Leerdoelen

Na het bestuderen van het artikel:

  • weet u wat de achtergrond is van het begrip existentiële angst;
  • heeft u inzicht in de verhouding tussen het begrip existentiële angst en andere aspecten van mentaal functioneren, zoals persoonlijkheidskenmerken en psychopathologie;
  • weet u welke meetmethoden ingezet worden om existentiële angst te bestuderen;
  • bent u in staat existentiële angst in een behandelcontext te onderzoeken met behulp van psychometrische methoden.