AMBIT: naar mentaliserende systemen

Samenvatting

Samenvatting van geaccrediteerde nascholing

AMBIT is een op mentaliseren gebaseerde methode ontwikkeld door het Anna Freud Center in Londen. De methode is oorspronkelijk ontwikkeld voor moeilijk bereikbare jongeren met complexe problematiek, waaronder psychiatrische problemen. AMBIT is gebaseerd op de hechtingstheorie en legt de nadruk op het bouwen van relaties, niet alleen tussen de key worker en de patiënt, maar ook met diens netwerk en team. De AMBIT-werkwijze biedt de mogelijkheid om systematisch samen te werken met andere netwerkpartners. De focus ligt niet alleen op de patiënt en zijn symptomen, maar heeft oog voor de bredere context rondom een patiënt. Het beoogt daarmee niet alleen het mentaliseren van een patiënt te stimuleren, maar van hele systemen rondom een patiënt en in en om het AMBIT-team. AMBIT is eerder een werkwijze dan een therapie. Het promoot evidence-based behandelingen, maar heeft ook expliciet aandacht en ruimte voor lokale ‘evidence’ van een team.

AMBIT is een op mentaliseren gebaseerde werkwijze,oorspronkelijk ontwikkeld voor moeilijk bereikbare jongeren met ernstige en complexe problemen, waaronder psychiatrische problemen. De werkwijze blijkt echter net zo goed toepasbaar bij volwassenen. Net als deze jongeren zijn mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen (EPA) vaak zwaar gedesillusioneerd geraakt over de hulpverlening en maken daarom weinig gebruik van de mogelijkheden die ze aangeboden krijgen om hun leven weer op de rails te zetten. Zeker bij EPA-persoonlijkheidsstoornissen is er sprake van ‘epistemisch wantrouwen’, waardoor deze patiënten niet of slecht profiteren van reguliere behandelvormen en buiten de boot vallen.

Epistemisch vertrouwen verwijst naar de mate waarin iemand durft te vertrouwen dat door een ander aangeboden (vooral sociale) informatie betrouwbaar is, generaliseerbaar en relevant voor iemand zelf. Wantrouwen van sociale informatie leidt tot een onvermogen om te leren van sociale situaties en daarmee tot rigiditeit en afgesloten zijn.

Drie systemen van verandering
Fonagy stelt dat er drie systemen van verandering zijn. Het eerste systeem is methode-specifiek en is gericht op het genereren van vertrouwen. Deze fase is te vergelijken met de commitmentfase in behandelingen. In het tweede systeem vindt herstel van het epistemisch vertrouwen plaats. De patiënt ziet zich herkend als een apart en intentioneel zelf, doordat systematisch wordt gementaliseerd over zijn binnenwereld. De gevoelens van de patiënt worden gemarkeerd gespiegeld oftewel 'begrepen'. Doordat de therapeut informatie presenteert als 'persoonlijk relevant' voor de patiënt, is die in staat om te luisteren en te horen. Daardoor gaat hij/zij openstaan voor wat hij van de behandeling kan leren, de inhoud van de behandeling. Dit is de overgang naar de (derde) fase, waarin patiënten ‘vatbaar’ zijn voor verandering.

Patiënt centraal
Door de gerichtheid van AMBIT op de omgeving, naast de patiënt, kan het geleerde in de therapie beter generaliseren naar de omgeving. Doordat niet alleen psychiatrische problemen centraal staan, maar ook andere levensdomeinen, zoals wonen, werk en opleiding, aandacht krijgen, staat de patiënt centraal in plaats van zijn ziekte.

AMBIT-wiel
Het AMBIT-‘wiel’ bestaat uit vier verschillende domeinen, die alle even belangrijk worden geacht voor de werkwijze:
1. werken met je patiënt;
2. werken met je team;
3. werken met je netwerk;
4. leren op het werk.
De aandacht wordt niet alleen gericht op de patiënt, maar gelijk verdeeld over de andere domeinen. Hierbij staat een mentaliserende houding centraal. Dat houdt een open, nieuwsgierige houding in naar het begrijpen van gedrag van jezelf en anderen als resultante van mentale toestanden zoals gevoelens, wensen, intenties etc.

Conclusie
Concluderend is de AMBIT-werkwijze niet meer dan het toepassen van de theorie van mentaliseren op de vier verschillende domeinen van werken met moeilijk bereikbare patiënten. AMBIT beperkt zich, zoals veel psychotherapieën, niet tot de patiënt, maar heeft als doel het gehele systeem rondom die patiënt erbij te betrekken. Niet alleen naasten, maar ook ketenpartners, de eigen organisatie en het behandelteam. Het is geen therapie, maar een werkwijze met mentaliseren als de spil om epistemisch vertrouwen op te wekken, waardoor het wiel kan gaan draaien en er groei en verandering optreden. Het doel is verbetering van mentaliseren en groei van vertrouwen in gehele systemen, niet alleen in dat van de patiënt.

PsyXpert
Dit artikel is een sterk verkorte weergave van het nascholingsartikel ‘AMBIT: naar mentaliserende systemen’ door Saskia Knapen, (psychiater AMBIT Zeist; inhoudelijk leidinggevende Altrecht Persoonlijkheidsstoornissen). Het volledige artikel is verschenen in nascholingsmagazine PsyXpert, editie 2021-2. Na het bestuderen van dit artikel:

• bent u bekend met de term epistemisch vertrouwen;
• bent u bekend met de AMBIT-methode en de meerwaarde ervan;
• hebt u inzicht in de onderdelen van het ‘AMBIT-wiel’;
• weet u waar u belangrijke informatie over AMBIT kunt vinden;
• kent u enkele AMBIT-tools.

Bent u psychiater, klinisch psycholoog, NVP-lid of Eerstelijnspsycholoog NIP? Dan kunt u de bijbehorende e-learning vinden op www.psyxpert.nl en 1 PE-punt behalen.