De MMPI-2 en Jan Derksen: een duo met veel ervaring

Samenvatting

Samenvatting van geaccrediteerde nascholing

Klinisch psycholoog en psychoanalyticus Jan Derksen geeft - via een tweegesprek met redactielid Bas van Heycop ten Ham - in dit PsyXpert-nascholingsartikel uitleg over het ontstaan en de klinische toepassing van de MMPI-2. Derksen is vanaf de introductie van de MMPI-2 in Nederland nauw betrokken bij implementatie en toepassing van, en onderzoek naar dit veelzijdige psychopathologie-instrument.

De belangstelling voor de MMPI ontstond bij Derksen al in zijn studie tussen 1973 en 1978. In 1986 kwam vervolgens in Amerika de MMPI-2 uit. Derksen kwam ermee in contact via een Vlaming die op een symposium een posterpresentatie hield over de MMPI-2. “Samen hebben wij toen een Nederlands-Vlaamse werkgroep opgericht en de hele zaak opnieuw vertaald en genormeerd et cetera. Deze projectgroep bestaat en werkt tot op de dag van vandaag.”

Brede screener
De meetpretentie van de MMPI-2 is volgens Derksen in feite psychopathologie en persoonlijkheidstrekken. “Het is een brede pathologiescreener, die zowel symptoomstoornissen als persoonlijkheidsproblematiek meeneemt, inclusief psychotische en psychopathische thema’s. Als je breed wilt screenen, moet je dat met veel items doen en in dat opzicht is deze itemset, met in de Nederlandse versie 574 items (wij hebben er 7 meer dan de Amerikaanse versie), geschikt om als brede screener ingezet te worden,” aldus Derksen.

Meest onderzocht
De MMPI-2 is de meest onderzochte psychologische test ter wereld. Er zijn circa 17.000 studies met en naar de schalen van de MMPI en MMPI-2 gedaan, vooral de klassieke klinische hoofdschalen, die ook in de MMPI-2 overeind zijn gebleven. Derksen: “In die zin is de MMPI-2 het meest empirisch onderbouwde instrument dat we hebben.”

De hoogleraar en universitair hoofddocent gebruikt de MMPI-2 zelf het liefst voor mensen die in behandeling zijn. “Als mensen een ernstige symptoomstoornis hebben, is er meestal ook in de persoonlijkheid iets aan de hand. Dus bij de groep waarbij ernstige symptoomstoornissen samengaan met kwetsbaarheden in de persoonlijkheid. En dan zeker bij de groep die al vaker behandeling heeft gehad en diagnostisch nog niet goed is onderzocht.”

State-trait
De state-traitgevoeligheid zit eigenlijk in elke schaal van de MMPI-2 en is ook afhankelijk van hoe iemand de test invult, vindt Derksen. Het hele profiel kan volgens hem meer een state weergeven of meer traitindrukken geven. “Soms zie je dat een patiënt helemaal versmolten is met zijn pathologie. Dan is het trait geworden, secundair ingesleten. En zo zitten er heel veel interpretatiemogelijkheden in de MMPI als je de vragenlijst goed kent en de samenhang van de schalen goed kunt interpreteren.” Dat is volgens Derksen ook een nadeel van de MMPI-2: je moet er lang ervaring mee hebben om er goed mee te kunnen werken. In dit opzicht is de nieuwe officiële verkorte versie, de MMPI-2-RF, een oplossing voor beginnende gebruikers.

In Amerika wordt nu de MMPI-3 ontwikkeld, die in 2020 uitkomt. Deze kortere lijst moet zowel de MMPI-2 als de MMPI-2-RF vervangen. In Nederland wordt die lijst waarschijnlijk enkele jaren na 2020 uitgebracht.

---

Dit artikel is een sterk verkorte weergave van het nascholingsartikel ‘De MMPI-2 en Jan Derksen: een duo met veel ervaring’ door drs. Bas van Heycop ten Ham (klinisch psycholoog). Het volledige artikel is verschenen in nascholingsmagazine PsyXpert, editie 2019-1. Na het bestuderen van dit artikel weet u:

• wat de meetpretentie van de MMPI-2 is;
• wanneer de MMPI-2 in de diagnostiekfase ingezet kan worden;
• waarom het belangrijk is de validiteitsschalen bij de interpretatie te betrekken;
• welke uitspraken over de persoonlijkheid gedaan kunnen worden;
• dat de meeste schalen stategevoelig zijn;
• onder welke condities de schalen meer trait meten.

---

Bent u psychiater, klinisch psycholoog, NVP-lid of Eerstelijnspsycholoog NIP? Dan kunt u de bijbehorende e-learning vinden op www.psyxpert.nl en 1 PE-punt behalen.