Dynamische interpersoonlijke therapie (DIT) voor persisterende lichamelijke klachten

Samenvatting

Samenvatting van geaccrediteerde PsyXpert-nascholing Behandelen
(2 PE-punten voor FGZPT, NVP en NIP-Eerstelijns; 1 PE-punt voor NVvP)

Als mogelijk goed alternatief voor cognitieve gedragstherapie bij patiënten met persisterende lichamelijke klachten, is er een relatief nieuwe, kortdurende vorm van psychodynamische psychotherapie: dynamische interpersoonlijke therapie (DIT). Hoewel de klachten de ingang en het startpunt van de behandeling zijn, ligt de focus op interpersoonlijke patronen en hun relatie met de lichamelijke klachten.

DIT is ontwikkeld als onderdeel van een initiatief van de Britse overheid met als doel de toegankelijkheid van aangetoond effectieve psychotherapie te vergroten binnen de gezondheidszorg. Hoewel DIT nog niet als aangetoond effect kan worden bestempeld, is het veelbelovend, gezien de hoge mate van structuur en het feit dat het is gebaseerd op empirisch bewezen concepten en principes.

Theoretische bouwstenen
De theoretische bouwstenen van deze therapie zijn de gehechtheidstheorie, de theorie van het mentaliseren, de objectrelatietheorie en de interpersoonlijke psychoanalyse. De objectrelatietheorie stelt dat belangrijke relaties in de vroege ontwikkeling leiden tot mentale representaties, die vervolgens samen met een bijbehorend affect bepalend kunnen zijn voor de manier waarop men later in het leven relaties aangaat. Deze objectrelatietheorie speelt een zeer belangrijke rol in DIT, omdat daarmee de therapeutische focus wordt bepaald.

IPAF
De centrale focus van de therapie volgens het DIT-model wordt ‘interpersoonlijke affectieve focus’ (IPAF) genoemd. Deze IPAF is een soort rode draad in de interpersoonlijke relaties van de patiënt, die verband houdt met de klachten waarmee de patiënt zich heeft aangemeld voor behandeling en die daarmee ook de rode draad van de therapie wordt. Om een IPAF te kunnen formuleren worden twee stappen ondernomen: de interpersoonlijke relaties van de patiënt worden in kaart gebracht en de gehechtheidsstijl van de patiënt moet worden vastgesteld. Een vierde belangrijke dimensie van de IPAF is de defensieve functie; een afgeweerd gevoel, dat verdrongen wordt. Rond deze afgeweerde constellatie worden ook de therapiedoelen geformuleerd.

DIT in Nederland
In Nederland wordt DIT sinds enige jaren in groepen aangeboden. Een ander kenmerk van DIT is dat het gelimiteerd is in tijd en wordt uitgevoerd in zestien sessies. In de beginfase (drie à vier sessies) wordt gewerkt aan het formuleren van een behandelfocus, in de volgende negen sessies wordt deze focus verder geëxploreerd, en de resterende sessies draaien om het afscheid. Uit een pilotstudie in Nederland komt voorzichtig naar voren dat juist de beginfase van het formuleren van de IPAF effectief is. Volgens de auteurs is DIT een veelbelovend model, dat een goed alternatief voor cognitieve gedragstherapie zou kunnen zijn voor patiënten met persisterende lichamelijke klachten, vooral als interpersoonlijke problemen op de voorgrond staan.

Dit artikel is een sterk verkorte weergave van het nascholingsartikel ‘Dynamische interpersoonlijke therapie (DIT) voor persisterende lichamelijke klachten’ door Dr. Jurrijn Koelen (psycholoog i.o. tot GZ-psycholoog) en dr. Gerrit Delfstra (klinisch psycholoog-psychotherapeut). Het volledige artikel is verschenen in nascholingsmagazine PsyXpert, editie 2018-3.

Na het bestuderen van dit artikel:

• Weet u wat de theoretische achtergrond is van dynamische interpersoonlijke therapie (DIT);
• Kunt u inschatten welke patiënt baat zou hebben bij DIT;
• Weet u welke rol onveilige gehechtheid en beperkt mentaliseren kunnen spelen bij patiënten met persisterende lichamelijke klachten;
• Hebt u meer inzicht in de wijze waarop DIT wordt vormgegeven;
• Kent u enkele vragen die u kunnen helpen bij het uitvragen van interpersoonlijke patronen;
• Kunt u een interpersoonlijke affectieve focus (IPAF) formuleren voor uw patiënt.

Bent u psychiater, klinisch psycholoog, NVP-lid of Eerstelijnspsycholoog NIP? Dan kunt u de bijbehorende e-learning vinden op www.psyxpert.nl en 2 PE-punten behalen.