E-mental health

Samenvatting

Samenvatting van geaccrediteerde nascholing

De implementatie van e-health is traag op gang gekomen, maar sinds de COVID-19-uitbraak in een stroomversnelling geraakt. Er zijn talloze onderzoeken die de effectiviteit van verschillende vormen van e-mental health (EMH) aantonen. In deze samenvatting van nascholing wordt een spectrum van EMH besproken, waarbij menselijke begeleiding in toenemende mate een rol speelt. Toevoeging van EMH blijkt de efficiëntie én effectiviteit van reguliere behandeling te verhogen en met name de behandeltrouw te vergroten.

In de afgelopen decennia zijn talloze vormen van e-health ontwikkeld, zowel binnen de medische wereld als in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). De term ‘e-health’ verscheen voor het eerst in het jaar 2000. Na een eerste verruiming van de mogelijkheden voor toepassing van e-health heeft de NZa op 17 maart 2020 de mogelijkheden voor zorg op afstand verder verruimd en door de COVID-19-uitbraak is de implementatie van e-health in een stroomversnelling gekomen. Enkele van de voordelen van e-mental health zijn: geen reistijd, geen besmetting (bij pandemie), kostenbesparend, dringt wachtlijsten terug en preventief inzetbaar.

Definitie
Wij definiëren EMH als volgt: 'het gebruik van digitale vormen van hulpverlening om de GGZ te ondersteunen en waar mogelijk te verbeteren'. In de nascholing gaat het er uitsluitend om hoe EMH kan worden ingezet als interventie, en niet zozeer voor dossiervorming en databeheer.

Toepassingen
Binnen het brede spectrum van EMH zijn vele toepassingen. Er zijn twee belangrijke dimensies, waarmee verschillende vormen van EMH kunnen worden onderscheiden: de graad van therapeutische begeleiding en of het contact synchroon (‘live’) dan wel asynchroon verloopt. Op basis hiervan zijn vier varianten te onderscheiden.

Onbegeleide zelfhulp
Internetprogramma’s die therapeutisch kunnen worden ingezet bij angst en depressie zijn ontworpen vanuit de bevinding dat zelfhulpprogramma’s ook effectief zijn. Enkele voorbeelden van Nederlandse zelfhulpprogramma’s zijn www.mentaalvitaal.nl, www.psyfit.nl en www.kleurjeleven.nl. Niet alle programma’s zijn echter bewezen effectief. De website www.beacon.anu.edu.au geeft een tamelijk volledig overzicht van programma’s, hun eigenschappen en of ze wetenschappelijk zijn onderzocht en met welk resultaat. Een nadeel bij zelfhulpprogramma’s is dat deze voor iedereen toegankelijk zijn en dat er dus geen selectie en matching kan plaatsvinden, en dat de drop-out erg hoog is.

Begeleide zelfhulp
Bij begeleide zelfhulp gaat het meestal om digitale communicatie met een zorgverlener aan de hand van cognitief-gedragstherapeutische interventies. Hoewel het meeste onderzoek gedaan is bij patiënten met angst- en stemmingsstoornissen (met name depressie), wordt het behandelaanbod snel uitgebreid. Bekende aanbieders in Nederland zijn: Minddistrict, Therapieland, Karify, TelePsy (nu: Embloom), Pluform en MyMindspace. Het belangrijkste verschil met de onbegeleide variant van EMH is, dat er mogelijkheden zijn voor interactie met een therapeut. Schrijven is bij deze vorm van therapie een essentieel onderdeel.

Synchrone online therapie
Bij synchroon online contact vindt er in ‘real time’ interactie plaats tussen de patiënt en de therapeut, door middel van chat, videobellen of mailen. Er is nog relatief weinig onderzoek gedaan naar de effecten van beeldbellen, maar een recent overzichtsartikel van onderzoeken naar beeldbellen bij depressie door middel van cognitieve gedragstherapie (inclusief exposure en gedragsactivatie) beschouwt het als veelbelovend.

Blended behandeling
De meest recente trend binnen EMH is het combineren van face-to-facegesprekken (kan ook via beeldbellen) en internetbegeleiding. Dit wordt een ‘blended behandeling’ genoemd. Deze behandeling is voortgekomen uit de bevinding dat het toevoegen van een assessmentgesprek voorafgaand aan een internetmodule de effectiviteit van de behandeling verhoogt. Ook zijn er studies die aantonen, dat het van belang is om enkele ontmoetingen in te voegen, bijvoorbeeld in het midden en aan het eind. Blended behandeling kent een aantal varianten die variëren in de focus op en volgorde van internetbegeleiding en face-to-facecontact.

PsyXpert
Dit artikel is een sterk verkorte weergave van het nascholingsartikel ‘Digitale toepassingen in de geestelijke gezondheidszorg van zelfzorg tot online psychotherapie’ door dr. Jurrijn Koelen, GZ-psycholoog en postdoctoraal onderzoeker UvAcare. Het volledige artikel is verschenen in nascholingsmagazine PsyXpert, editie 2020-3. Na het bestuderen van dit artikel:

• bent u op de hoogte van verschillende vormen van e-mental health (EMH) en hun toepassingen in de GGZ;
• kent u de effectiviteit van verschillende vormen van EMH;
• kent u verschillende platformen;
• weet u welke positie EMH binnen de richtlijnen kan innemen;
• hebt u inzicht in de laatste ontwikkelingen en hoe deze bestaande EMH-toepassingen kunnen verbeteren;
• hebt u praktische tips en handvatten om EMH toe te passen.

Bent u psychiater, klinisch psycholoog, NVP-lid of Eerstelijnspsycholoog NIP? Dan kunt u de bijbehorende e-learning vinden op www.psyxpert.nl en 1 PE-punt behalen.