Hoog Intensieve Trauma Therapie: de toekomst van traumatherapie? *

Samenvatting

Samenvatting van geaccrediteerde nascholing

De laatste jaren bieden instellingen steeds meer intensieve en kortdurende traumagerichte behandelingen aan. Er zitten echter veel verschillen tussen de behandelingen, en er zijn veel vragen. Is een intensieve traumagerichte behandeling effectief bij PTSS? Is deze behandeling geschikt voor patiënten met complexere vormen van PTSS? Wanneer zou je een intensieve traumagerichte therapie kunnen inzetten? In de samenvatting van dit artikel zoals verschenen in PsyXpert, wordt ingegaan op de wetenschappelijke evidentie van intensieve traumagerichte therapieprogramma’s. Ook wordt de ontwikkeling van het Hoog Intensieve Trauma Therapie (HITT-)programma, ontwikkeld bij ARQ Centrum'45, beschreven.

In Nederland lijken therapeuten inmiddels doordrongen van het belang zo snel mogelijk te beginnen met de traumabehandeling van patiënten met een posttraumatische stressstoornis. Vaak gaat het hierbij om evidence-based behandelingen zoals exposure, EMDR, Beknopte Eclectische Psychotherapie voor PTSS (BEPP)en de Narratieve Exposure Therapie (NET). Verschillende meta-analyses laten zien dat het aantal gevolgde sessies de belangrijkste factor is die het slagen van een traumagerichte therapie voorspelt. Dus hoe beter men zich kan houden aan een behandelprotocol hoe groter de kans op een succesvolle therapie. Intensiveren biedt mogelijk een uitkomst. Als antwoord op dit probleem zijn er intensieve kortdurende programma’s voor traumatherapie ontwikkeld. In Nederland worden er sinds 2016 verschillende kortdurende intensieve programma’s aangeboden, en het land is in deze ontwikkeling internationaal een koploper.

HITT
In ARQ Centrum'45 wordt sinds 2016 Hoog Intensieve Trauma Therapie (HITT) aangeboden. De HITT is bedoeld om een vastgelopen of traag verlopende behandeling te intensiveren. Oorzaak voor deze vertraging kan de complexiteit van de klachten zijn, stevige vermijding, dubbele diagnoses, of overbelasting van patiënt en systeem gedurende een langdurig behandeltraject. De HITT behelst een opname van vijf dagen waarin drie dagen twee keer per dag EMDR wordt aangeboden en op de derde en vierde dag EMDR in de ochtend en exposure in vivo in de middag. Dit programma wordt aangevuld met trauma-sensitieve yoga. Alle patiënten met PTSS of complexe PTSS kunnen worden geïncludeerd, mits zij al behandeld worden en de traumatische herinneringen redelijk kunnen verwoorden. De resultaten van de pilot uit 2016 waren veelbelovend. Inmiddels behoort de HITT tot het vaste aanbod en inspireert het tot intensivering van meerdere klinische programma’s: zoals de pilot voor de Hoog Intensieve Narratieve Exposure Therapie, die in 2018 werd gestart. Instellingen Psytrec, Fier en Psychotraumacentrum Zuid Nederland bieden gelijksoortige intensieve kortdurende programma’s voor traumatherapie.
Onderdeel van lopende behandeling
De HITT wordt als onderdeel van een lopende behandeling beschouwd. Dit bekent dat, om de HITT te kunnen volgen, het een voorwaarde is dat een patiënt al deelneemt aan een lopende (trauma)behandeling. Het idee hierachter is tweeledig. Aan de ene kant is de patiënt niet in vijf dagen van alle PTSS-klachten af en moet nog poliklinisch opgevolgd worden om de resultaten te kunnen laten generaliseren en bestendigen. Daarnaast heeft de patiënt dikwijls al 5, 10 of 20 jaar PTSS-klachten en zijn er vaak veel bijkomende klachten, zoals verandering van de persoonlijkheid en noodzakelijke aanpassing van het systeem rondom de patiënt. Na het verwerken van de meest invaliderende herinneringen is dus integratie nodig en het erbij betrekken van het systeem.

Wetenschappelijk onderzoek
De programma’s van HITT en Psytrec baseerden zich aanvankelijk op de resultaten van het onderzoek van Ehlers en collega’s uit 2014. Zij onderzochten de verdraagbaarheid en de effectiviteit van een zevendaagse intensieve traumagerichte cognitieve gedragstherapie (CGT) vergeleken met wekelijkse CGT-sessies bij 121 patiënten met PTSS. In elk van de behandelcondities kregen de proefpersonen tot 20 uur behandeling. De beide condities leidden tot een sterke vermindering van PTSS-symptomen, angstklachten en depressieve klachten, en de kwaliteit van leven verbeterde. De intensieve variant leidde tot snellere verbetering en bleek net zo effectief als de wekelijkse variant. Ten slotte trad bij geen van de groepen een toename van de klachten op en was er nauwelijks uitval. Verschillende pilotstudies lieten dezelfde resultaten zien. Een kort en hoogintensief aanbod blijkt ook daar zowel effectief als verdraagbaar. Helaas kunnen deze resultaten nog niet gegeneraliseerd worden. De onderzoeken hebben allemaal een ander programma met verschillende combinaties en zijn op twee onderzoeken na niet gecontroleerd of gerandomiseerd. Wel zijn dit veelbelovende resultaten die hoopvol zijn voor mensen die niet kunnen profiteren van een wekelijks aangeboden traumagerichte therapie.

PsyXpert
Dit artikel is een sterk verkorte weergave van het nascholingsartikel ‘Hoog Internsieve Trauma Therapie: de toekomst van traumatherapie?’ door drs. Mavaris Zepeda Méndez, klinisch psycholoog/psychotherapeut/onderzoeker bij ARQ Centrum ’45 en met medewerking van Hans Rohlof. Het volledige artikel is verschenen in nascholingsmagazine PsyXpert, editie 2020-2. Na het bestuderen van dit artikel:

• weet u welke verschillende kortdurende intensieve traumagerichte behandelprogramma’s er in Nederland zijn;
• weet u op welk wetenschappelijk onderzoek deze intensieve traumagerichte behandelprogramma’s gebaseerd zijn en welk wetenschappelijk onderzoek veelbelovende resultaten laat zien;
• kent u de indicaties voor deelname aan de Hoog Intensieve Trauma Therapie (HITT).

Bent u psychiater, klinisch psycholoog, NVP-lid of Eerstelijnspsycholoog NIP? Dan kunt u de bijbehorende e-learning vinden op www.psyxpert.nl en 1 PE-punt behalen.